بسم الله الرحمن الرحیم
به نام خداوند بخشنده بخشایشگر
قل اعوذ برب الناس(1)
پناه می برم به پروردگار مردم!
ملک الناس(2)
به مالک و حاکم مردم
اله الناس(3)
به (خداو) معبود مردم
این سوره که آخرین سوره قرآن مجید است روی سخن را به شخص پیامبر(ص) به عنوان سرمشق و مقتدا و پیشوای مردم کرده ، می فرماید:«بگو : پناه می برم به پروردگار مردم»
در اینجا روی سه وصف از اوصاف بزرگ خداوند(ربوبیت و مالکیت و الوهیت) تکیه شده است که همه آنها ارتباط مستقیمی به تربیت انسان ، و نجات او از چنگال وسوسه گران دارد.
منظور از پناه بردن به خدا این نیست که انسان تنها با زبان این جمله را بگوید ، بلکه باید با فکر و عقیده و عمل نیز خود را در پناه خدا قرار دهد ، از راههای شیطانی ، برنامه های شیطانی ، افکار و تبلیغات شیطانی ، مجالس و محافل شیطانی ، خود را کنار کشد ، و در مسیر افکار و تبلیغات رحمانی جای دهد ، و گرنه انسانی که عملاً خود را در معرض طوفان آن وسوسه ها قرار داده ، تنها با خواندن این سوره و گفتن این الفاظ به جائی نمی رسد.
با گفتن «رب الناس» اعتراف به ربوبیت پروردگار می کند ، و خود را تحت تربیت او قرار می دهد.
با گفتن «ملک الناس» خود را ملک او می داند ، و بنده سر بر فرمانش می شود.
و با گفتن «اله الناس» در طریق عبودیت او گام می نهد ، و از عبادت غیر او پرهیز می کند ، بدون شک کسی که به این صفات سه گانه مومن باشد ، و خود را با هر سه هماهنگ سازد از شر وسوسه گران در امان خواهد بود.
در حقیقت این اوصاف سه گانه سه درس مهم تربیتی و سه وسیله نجات از شر وسوسه گران است و انسان را در مقابل آنها بیمه می کند.
من شر الوسواس الخناس(4)
از شر وسوسه گر پنهانکار.
الذی یوسوس فی صدور الناس(5)
که درون سینه انسانها وسوسه می کند.
من الجنه و الناس(6)
خواه از جن باشد یا از انسان.
«خناس» صیغه مبالغه از ماده «خنوس» به معنی جع شدن و عقب رفتن است ، این به خاطر آن است که شیاطین هنگامی که نام خدا برده می شود عقب نشینی می کنند ، و از آنجا که این امر غالباً با پنهان شدن توام است این واژه به معنی «اختفا» نیز آمده است .
بنابراین مفهوم آیات چنین است :«بگو: من از شر وسوسه گران شیطانی صفتی که از نام خدا می گریزد و پنهان می گردد به خدا پناه می برم.»
کار شیطان تزیین است و مخفی کردن باطل در لعابی از حق ، و دروغ در پوسته ای از راست ، و گناه در لباس عبادت ، و گمراهی در پوشش هدایت .
شیاطین هم خودشان مخفی هستند ،و هم برنامه هایشان پنهان است ، و این هشداری است به همه رهروان راه حق که منتظر نباشند شیاطین را در چهره و قیافه اصلی ببینند ، آنها وسواس خناسند ، و کارشان حقه و دروغ و نیرنگ و ریاکاری و ظاهرسازی و مخفی کردن حق .
جمله «من الجنه و الناس» هشدار می دهد که «وسواسان خناس» تنها در میان یک گروه ، و یک جماعت ، و در یک قشر و در یک لباس نیستند ، در میان جن و انس پراکنده اند و در هر لباس و هر جماعتی یافت می شوند ، باید مراقب همه آنها بود و باید از شر همه آنها به خدا پناه برد.
دوستان ناباب ، همنشینهای منحرف ، پیشوایان گمراه ظالم ،کارگزاران جباران و طاغوتین ، نویسندگان و گویندگان فاسد ، مکتبهای الحادی و التقاطی ظاهر فریب ، وسائل ارتباط جمعی وسوسه گر ، همه اینها و غیر اینها در مفهوم گسترده «وسواس خناس» واردند که انسان باید از شر آنها به خدا پناه برد.
در حدیث پر معنی و تکان دهنده ای از امام صادق (ع) می خوانیم : «هنگامی که آیه و الذین اذا فعلوا فاحشه او ظلموا انفسهم ذکروا الله فاستغفروا لذنوبهم »(سوره آل عمران آیه 135) «کسانی که وقتی کار بدی انجام دهند یا به خویشتن ستم کنند خدا را یاد می آورند و برای گناهانشان استغفار می کنند »، نازل شد ، ابلیس بالای کوهی در مکه رفت ، و با صدای بلند فریاد کشید ، و سران لشکر را جمع کرد .
گفتند : ای آقای ما ! چه شده است که ما را فراخواندی؟
گفت: این آیه نازل شده (آیه ای که پشت مرا می لرزاند و مایه نجات بشر است ) چه کسی می تواند با آن مقابله کند؟
یکی از شیاطین بزرگ گفت: من می توانم ، نقشه ام چنین است و چنان !
ابلیس طرح او را نپسندید !
دیگری برخاست و طرح خود را ارائه داد باز هم مقبول نیفتاد!
در اینجا «وسواس خناس» برخاست و گفت: من از عهده آن بر می آیم .
ابلیس گفت : از چه را؟
گفت : آنها  را با وعده ها و آرزوها سرگرم می کنم ، تا آلوده گناه شوند ، و هنگامی که گناه کردند توبه را از یادشان می برم !
ابلیس گفت: تو می توانی از عهده این کار بر آیی و این ماموریت را تا دامنه قیامت به او سپرد .

محتوا و فضیلت سوره:
انسان همیشه در معرض وسوسه های شیطانی است ، و شیاطین جن و انس کوشش دارند در قلب و روح او نفوذ کنند ، هر قدر مقام انسان در علم بالاتر رود و موقعیت او در اجتماع بیشتر گردد ، وسوسه های شیاطین شدیدتر می شود ، تا او را از راه حق منحرف سازند و با فساد عالمی عالمی را بر باد ذهند.
محتوای این سوره از جهتی شبیه به سوره «فلق» است ، هر دو ناظر به پناه بردن به خداوند بزرگ از شرور و آفات می باشد ، با این تفاوت که در سوره فلق انواع مختلف شرور مطرح شده ، ولی در این سوره فقط روی شر وسوسه گران ناپیدا «وسواس خناس» تکیه شده است .
در فضیلت تلاوت این سوره روایات متعددی وارد شده از جمله این که در حدیثی می خوانیم که «پیغمبر(ص) شدیدا بیمار شد ، جبرئیل و میکائیل نزد او  آمدند ، جبرئیل نزد سر پیغمبر نشست و میکائیل نزد پای او ، جبرئیل سوره «فلق» را تلاوت کرد ، و پیغمبر را با آن در پناه خدا قرار داد و میکائیل سوره «قل اعوذ برب الناس » را».

نوشته شده توسط : فاطمه

افاضات [افاضه]